De psychologie kan ons soms verbazen of op zijn minst onze vooroordelen doorbreken. We denken vaak dat ouder worden gelijk staat aan eenzaamheid en verdriet. De werkelijkheid is echter heel anders. Veel 70-plussers die ervoor kiezen om tijd alleen door te brengen, blijken in werkelijkheid tot de meest serene en gelukkige mensen te behoren. Dat kan verrassend zijn. Onze samenleving hecht van oudsher veel waarde aan het sociale leven, voortdurende beweging en constante contacten. We zijn bang voor stilte, alsof die een teken is van leegte. Maar voor sommigen is eenzaamheid een waardevolle bondgenoot geworden: een ruimte van rust, bezinning en vrijheid.
Deze mannen en vrouwen hebben in de loop der jaren geleerd om zichzelf genoeg te zijn. Ze weten een moment van rust te waarderen, een boek dat ze lezen in een hoekje bij het raam of de open haard, een wandeling zonder specifiek doel, of het plezier van het breien van een trui voor hun kleinkinderen. Ze hoeven zich niet meer te bewijzen, te behagen of hun agenda vol te plannen om zich goed en levendig te voelen.
Er zijn wetenschappelijke studies die aantonen dat eenzaamheid, wanneer deze bewust wordt gekozen (ik zeg bewust) of wordt ervaren in omstandigheden van autonomie, kan worden geassocieerd met een beter welzijn bij ouderen. Dit geldt niet voor iedereen (want alles hangt af van de omstandigheden), maar er is voldoende bewijs dat bij senioren bewust gekozen of autonome eenzaamheid vaker wordt geassocieerd met een echt gevoel van welzijn.
In de volgende regels zullen we zien waarom zeventigers en ouderen die eenzaamheid hebben getemd, vaak gelukkiger zijn dan degenen die ervoor wegvluchten. En hoe ook de wetenschap de voordelen van deze levenskeuze begint te begrijpen.
1. Gekozen eenzaamheid: een gevoel van autonomie en rust
Er is een groot verschil tussen alleen zijn en je alleen voelen. Ouderen die van eenzaamheid genieten, ondergaan die niet: ze kiezen ervoor. En juist die keuzevrijheid maakt het tot een bron van welzijn.
Onderzoekers hebben aangetoond dat wanneer eenzaamheid wordt ervaren in een gevoel van autonomie – dat wil zeggen wanneer men zelf beslist wanneer men zich terugtrekt – het heilzaam wordt. Het versterkt het zelfvertrouwen, het gevoel van controle en zelfs de tevredenheid met het leven.
“Ik ga mensen niet uit de weg, ik kies gewoon mijn momenten. Soms wil ik stilte, rustig breien (ze heeft ooit in slechts twee uur een groene muts voor me gebreid! Sneller dan welke bestelling of aankoop op internet dan ook). Soms heb ik zin in een gesprek. En het simpele feit dat ik zelf kan beslissen, maakt me gelukkig.” (Nogmaals bedankt oma, ik zal die muts altijd bewaren.)
Want als je je dag, je bezoekjes en je activiteiten kunt indelen zoals je zelf wilt, geeft dat een gevoel van controle over je leven en dat verbetert en zorgt voor een groter gevoel van innerlijke rust.
Eenzaamheid, wanneer deze vrijwillig is, is dus geen afwezigheid: het is een bewuste keuze, een manier om jezelf vrij en volledig te vinden.
2. De voordelen voor de hersenen
Vrijwillige eenzaamheid voedt niet alleen de ziel, maar biedt ook echte troost voor de geest. Voor ouderen wordt het een moment van innerlijke rust, dat bevorderlijk is voor ontspanning en reflectie.
Recente studies tonen aan dat tijd alleen doorbrengen het brein in staat stelt zich te herstellen. Zonder voortdurende prikkels komt de geest tot rust, ordent hij zijn gedachten en ontwikkelt hij nieuwe ideeën. Stilte wordt vruchtbaar: het stimuleert creativiteit en mentale helderheid.
Deze momenten van introspectie maken het ook mogelijk om onszelf beter te begrijpen. Op deze leeftijd vinden velen in de eenzaamheid een vorm van wijsheid: ze kijken terug op hun leven, vergeven, verzoenen zich met zichzelf.
Eenzaamheid is dus geen vlucht uit de wereld, maar soms een zachte manier om van elk moment te genieten. Voor veel ouderen is het een bewuste strategie om innerlijke rust te vinden en hun emotionele en cognitieve evenwicht te bewaren.
