Eeuwenlang heeft een van de meest majestueuze tempels uit het oude Egypte een geheim over zijn eigen oprichting verborgen gehouden. Dit heiligdom, gebouwd ter ere van de goden, is het onderwerp geweest van legendes en speculaties.
Nu werpt nieuw internationaal onderzoek licht op een raadsel dat ongeveer 4000 jaar lang onopgelost bleef: hoe het landschap van de Nijl de geboorte van de grootste tempel van het land heeft gevormd.
De ontdekking, gepubliceerd in het tijdschrift Nature Geoscience, herdefinieert het archeologische begrip van het complex en koppelt de oorsprong ervan aan de Egyptische scheppingsmythen.
De bevindingen, onder leiding van de Universiteit van Uppsala (Zweden), tonen aan dat de keuze van de locatie geen toeval was, maar het directe resultaat van de interactie tussen de oude Egyptenaren en de veranderende loop van de Nijl.
De geschiedenis van Karnak herschreven: hoe geoarcheologie een mysterie van duizenden jaren oploste
Het wetenschappelijke team voerde het meest uitgebreide geoarcheologische onderzoek ooit uit in het complex van Karnak, gelegen in de huidige stad Luxor. Door 61 sedimentkernen en duizenden keramische fragmenten te analyseren, reconstrueerden ze de evolutie van het terrein waarop de tempel werd gebouwd.
Uit de resultaten blijkt dat het gebied meer dan 4000 jaar geleden heel anders was dan nu. Vóór 2520 v.Chr. was het terrein onstabiel en onderhevig aan voortdurende overstromingen door de Nijl.
Een natuurlijke verandering in de loop van de rivier creëerde echter een “eiland” van vasteland dat de ideale plek werd om het heiligdom te bouwen. De oudste keramiek die op de site is gevonden, gedateerd tussen 2305 en 1980 v.Chr., komt overeen met het begin van de eerste bouwwerkzaamheden aan de tempel.
Volgens Dr. Angus Graham van de Universiteit van Uppsala, in een verklaring aan SciTechDaily, “maakte de migratie van de rivierkanalen de geleidelijke ontwikkeling van het complex en de uitbreiding van de menselijke nederzetting eromheen mogelijk”.
Een van de meest opmerkelijke ontdekkingen was de bevestiging van een oostelijk kanaal, dat tot nu toe slechts hypothetisch was. Dit kanaal was waarschijnlijk breder dan het westelijke kanaal.
De rol van de Nijl bij de bouw van de tempel van Karnak
De onderzoekers identificeerden ook tekenen van menselijke manipulatie van de omgeving. De oude Egyptenaren zouden secundaire kanalen hebben opgevuld met woestijnzand om het terrein te verstevigen, een voorbeeld van geavanceerde waterbouwkunde voor die tijd.
Deze ingreep maakte de uitbreiding van de tempel mogelijk en symboliseerde de heerschappij van de mens over het heilige water van de Nijl.
Maar wetenschap was niet de enige drijfveer achter de keuze van de locatie. Dr. Ben Pennington van de Universiteit van Southampton wijst erop dat de locatie van de tempel een kosmische visie zou kunnen weerspiegelen.
De heuvel waarop het complex werd gebouwd, zou volgens de Egyptische mythen de oergrond vertegenwoordigen die uit de “Wateren van de chaos” tevoorschijn kwam. Zo werd de natuurlijke omgeving omgevormd tot een fysieke metafoor voor de goddelijke schepping.
De studie biedt een nieuw perspectief op de relatie tussen de Egyptenaren en hun omgeving en laat zien hoe religieuze overtuigingen en geografische omstandigheden met elkaar verweven waren bij het ontstaan van een van de meest emblematische monumenten uit de oudheid.
